Η Τραυματισμένη Ψυχή

Ο άνθρωπος είναι μια τέλεια φτιαγμένη μηχανή. Ένα δημιούργημα με πλήρη σωματική και ψυχική υπόσταση.

Ο διαχωρισμός αυτός όμως της ψυχής και του σώματος δεν ήταν τόσο εμφανής στην αρχαιότητα όσο είναι σήμερα. Ήταν πολύ δύσκολο να διαχωριστεί η άμεση σύνδεση των δύο.

Πρώτοι οι Αρχαίοι Έλληνες και ειδικά οι Ορφικοί φιλόσοφοι μίλησαν πρώτοι για την αποσύνδεση αυτή.

Οι Ορφικοί πίστευαν ότι η ψυχή είναι κάτι διαφορετικό από το σώμα και είναι αυτό που υποκινεί τον άνθρωπο, η αρχή όλων, άρα το σώμα δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια φυλακή της ψυχής. Η ψυχή είναι ο πραγματικός άνθρωπος.

Η θεωρία τους αυτή έθεσε τις βάσεις και επηρέασε στο μέγιστο τις περισσότερες σημερινές μονοθεϊστικές θρησκείες.

            Το ζητούμενο στην θεωρία των Ορφικών είναι πως ο διαχωρισμός του σώματος από την ψυχή έγινε πρίν πολλές χιλιάδες χρόνια, κάτι που επικυρώνεται από την επιστήμη της ψυχολογίας σήμερα.

            Ένα από τα πολλά θέματα που η Ψυχολογία και ειδικότερα η Κλινική Ψυχολογία καταπιάνεται είναι η μελέτη των τρόπων που ο ‘τραυματισμός’ της ψυχής μπορεί να επηρεάσει το σώμα.

            Τα αποτελέσματα μιας ‘τραυματισμένης’ ψυχής μπορούμε να τα διακρίνουμε αρχικά στην συμπεριφορά και στον τρόπο σκέψης ενός ατόμου. Όταν τελειώνει μια σημαντική σχέση για παράδειγμα, σαν συμπεριφορικά ‘συμπτώματα’ θα μπορούσαμε να πούμε ότι θα ήταν το άτομο να δείχνει μελαγχολικό, στεναχωρημένο, άκεφο κτλπ. Επίσης το άτομο που έχει κακοποιηθεί στην παιδική του ηλικία θα μπορούσε να αναπτύξει το λεγόμενο ‘αίσθημα του αβοήθητου’ ότι δεν έχει τον έλεγχο της ζωής του, η το αίσθημα ‘ανάξιου να αγαπηθεί’. Τα αισθήματα προκύπτουν από δυσλειτουργικές πυρηνικές πεποιθήσεις (που τοποθετούνται στην βάση του ψυχισμού της προσωπικότητας) και είναι τόσο βαθιά ριζωμένα όπου η όλη προσωπικότητα τείνει να χτιστεί και να βασιστεί σε αυτές τις πεποιθήσεις του ‘ανάξιου να αγαπηθεί’ η του ‘αβοήθητου’. Πλέον όλες οι κινήσεις του ατόμου θα είναι υποκινούμενες από τις πεποιθήσεις του. Ειδικότερα το άτομο λόγου χάριν που έχει την πυρηνική πεποίθηση του ‘ανάξιου να αγαπηθεί' (μια πυρηνική πεποίθηση χαρακτηριστική για τους καταθλιπτικούς ασθενείς) θα έχει σοβαρά προβλήματα στις διαπροσωπικές του σχέσεις. Οι προσπάθειες των σημαντικών δικών του ανθρώπων να του ‘περάσουν’ ένα αίσθημα αγάπης πιθανόν να πέφτουν στο κενό και να μην βρίσκουν ανταπόκριση, όχι γιατί το άτομο ξαφνικά έχασε την έμφυτη ικανότητα της σκέψης η της αντίληψης, αλλά γιατί το 'φίλτρο' που υπάρχει ανάμεσα στο ρεαλιστικό εξωτερικό περιβάλλον και στην ερμηνεία που δίνεται σε αυτό από το ίδιο το άτομο θα είναι ικανό να διαστρεβλώνει σχεδόν κάθε φορά τα γεγονότα και να ωθεί το άτομο να σκεφτεί με έναν δικό του αλλοιωμένο τρόπο οπότε και να  νιώσει τα επακόλουθα αλλοιωμένα αρνητικά συναισθήματα. Με άλλα λόγια το άτομο θα υποπέσει σε γνωσιακό λάθος η αλλιώς λάθος της σκέψης.

            Αναλύοντας εν μέρει τα εμφανή αποτελέσματα στην συμπεριφορά του ατόμου όταν η ψυχή είναι ‘τραυματισμένη’, οφείλουμε να δούμε και τα αποτελέσματα στο σώμα από τον ‘τραυματισμό’ αυτόν.

Η κλινική ψυχολογία σε μια ξεχωριστή κατηγορία διαταραχών του DSM IV-TR ονομάζει Σωματομορφικές  Διαταραχές τις διαταραχές αυτές κατά τις οποίες μια ομάδα ψυχικών διαταραχών εκδηλώνεται με την μορφή σωματικών συμπτωμάτων. Τα σωματικά αυτά συμπτώματα υποδηλώνουν κάποια οργανική δυσλειτουργία χωρίς να μπορούν όμως να αποδοθούν σε συγκεκριμένη οργανική κατάσταση η στην χρήση φαρμακευτικής ουσίας. Ο ασθενής δεν προσποιείται πως νιώθει αυτά τα συμπτώματα,αλλά στην πραγματικότητα τα ζει και υποφέρει από αυτά αναζητώντας μάταια ιατρική εξήγηση.

Σκοπός αυτού του κειμένου δεν είναι να αναφερθούν και να αναλυθούν οι ψυχικές διαταραχές που ανήκουν στην ομάδα των Σωματομορφικών Διαταραχών αλλά να γίνει κατανοητό το πόσο ο ‘τραυματισμός’ της ψυχής μπορεί να κάνει το άτομο να υποφέρει συμπεριφορικά και σωματικά.

Πολλές φορές ενώ το άτομο είναι γνωσιακά ενήμερο για τις τραυματικές εμπειρίες που βίωσε, δεν είναι ενήμερο για την συνεισφορά της τραυματικής του εμπειρίας στην ψυχική διαταραχή που ενδεχομένως μπορεί να ακολουθήσει αφού η τραυματική εμπειρία πιθανότατα να είναι ο εκλυτικός παράγοντας ο οποίος θα πυροδοτήσει την διαταραχή.

Κλείνοντας θα πρέπει να μην ξεχνάμε πως το πρώτο βήμα για την πολυπόθητη αλλαγή και την πορεία του καθενός μας προς την ευτυχία είναι πάντα η συνειδητοποίηση ότι υποφέρουμε.

Τόλιος Αθανάσιος

MSc  Κλινικής Ψυχολογίας

Γνωσιακός-Συμπεριφορικός Ψυχοθεραπευτής